[kardelen]

Şili’nin Atacama Çölü’nde bulunan VLT teleskopu, Kılıçbalığı Takımyıldızı’nda kırmızı ve mavi renkte iki gök bulutunun büyüleyici görüntüsünü yakalamayı başardı.


LMC'de iki farklı gaz bulutu. Bu görüntü ESO’nun Kozmik Mücevherler programı kapsamında ESO’nun VLT teleskopu üzerindeki görsel ve yakın-kırmızı-ötesi Odak Düzenleyici ve düşük dağılımlı Tayfçekeri (FORS2) kullanılarak elde edilmiştir.

Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Çok Büyük Teleskopu (VLT), Samanyolu Galaksisi’nin uydu gökadalarından biri olan Büyük Macellan Bulutu’ndaki şaşırtıcı bir yıldız oluşum bölgesini görüntüledi.

Keskin görüntüler iki farklı gaz bulutunu gözler önüne seriyor: Kırmızı-renkli NGC 2014 ve mavi komşusu NGC 2020. Birbirlerinden farklı olsalar da, her ikisi de yeni doğmakta olan olağanüstü sıcak yıldız rüzgarları ile şekillendiriliyor ve ışıl ışıl parlıyorlar.

Görüntü ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile elde edildi. Gözlemevinin bulunduğu yer, gökbilim gözlemciliği için güney yarımküredeki en ideal yer olarak kabul ediliyor. Yine de VLT gibi teleskopların yardımı olmaksızın, temiz, karanlık bir gecede, güney gökküresi takımyıldızlarından Kılıçbalığı (Dorado) doğrultusunda yer alan küçük bir parlaklık, ilk bakışta sanki Dünya atmosferinde bulunan bir bulut gibi görülür.

Bu parlalık, gezgin Ferdinand Magellan’ın 1519 yılındaki Güney Yarımküreye olan ünlü gezisi sırasında ilk etkilerini uyandırmış olabilir. Magellan, geri dönüş yolunda Filipinliler tarafından öldürülmüş olsa da, geride kalan mürettebat Avrupa’ya döndüklerinde bu bulutun ve daha küçük kardeşinin varlığını duyurmuş ve daha sonra bu iki küçük gökadaya Magellan isimleri verilmiştir. Bununla birlikte, bu bulutlar şüphesiz daha önceki Avrupalı gezginler ve güney yarımküredeki gözlemciler tarafından görülmüş olsalar da, hiçbir zaman rapor edilmemişlerdir.

RENK FARKLILIĞI YILDIZ SICAKLIĞINA BAĞLI

Büyük Macellan Bulutu (LMC) aktif bir şekilde yeni yıldızlar üretmektedir. İçerisindeki bazı yıldız oluşum bölgeleri çıplak gözle bile görülebilir. Bunlara bir örnek, ünlü Tarantula Bulutsusu’dur. Elde edilen yeni VLT görüntüsü ise tuhaf bir şekilde uyumsuz bir çifte odaklanıyor: NGC 2014 ve NGC 2020.


Dorado takımyıldızı ve nebulaların konumu.

VLT’nin çektiği fotoğrafta, sağdaki pembe-damarlı bulut NGC 2014, çoğunlukla hidrojen gazından oluşan parlak bir bulutu temsil ediyor. Bulut, sıcak genç yıldızlardan oluşan kümeler içeriyor. Bu yeni yıldızlardan gelen yüksek enerjili ışıma, civardaki hidrojen gazında bulunan elektronları atomlardan ayırarak iyonlaşmasını ve karakteristik bir kırmızı ışıma yapmasını sağlıyor.

Ortaya çıkan bu güçlü ışımaya ilave olarak, büyük kütleli genç yıldızlar güçlü yıldız rüzgârları üreterek sonunda bu gazın çevrelerinden dağılmasına ve dışarıya doğru akmasına neden oluyor. Ana kümenin solunda, parlak ve çok sıcak bir yıldızın bu süreci başlattığı gözleniyor: NGC 2020 adlı balon-benzeri yapıyla çevrelenmiş bir boşluğun oluştuğu görülüyor. Görece gizemli bu nesnenin belirgin mavimsi rengi yine sıcak yıldızdan gelen ışımayla; bu kez hidrojen yerine oksijen iyonlaşmasıyla meyda geliyor.

NGC 2014 ve NGC 2020’nin birbirinden farklı çarpıcı renkleri hem çevrelerindeki gazı oluşturan kimyasal içeriklere hem de bulutların parlamasına neden olan yıldızların sıcaklığına bağlıdır. Yıldızlarla, sırasıyla gaz bulutları arasındaki uzaklığında etkisi vardır.

LMC, gökadamız Samanyolu’na sadece 163 bin ışık-yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu mesafe, kozmik ölçeğe göre oldukça kısa bir uzaklığı temsil ediyor. Daha uzaktaki sistemlere göre daha ayrıntılı olarak gözlem şansı doğması, LMC’yi gökbilimciler için önemli bir hedef haline getiriyor. Burası Güney Yarımküre’de teleskopların inşa edilmesine öncülük eden tesislerden biri oldu ve 50 yıl önce ESO’nun kurulmasına öncülük etti.


LMC'de yer alan NGC 2014 ve NGC 2020 gaz bulutlarının görünümü.

İnsan ölçeğinde devasa boyutlarda olsa da, LMC, Samanyolu’nun kütlesinin 10’da 1’i kadar gelmekte ve sadece 14 bin ışık yılı kadar yer kaplamaktadır. Samanyolu Galaksisi ise 100 bin ışık-yılı genişliğindedir.

Gökbilimciler LMC’yi düzensiz cüce gökada olarak sınıflandırıyor. Düzensizliğe, göze çarpan merkezi çubuk üzerindeki yıldızlarla birlikte, Samanyolu ve yakın diğer gökada, Küçük Macellan Bulutu ile olan etkileşim neden oluyor, bu da kaotik yapıyı ortaya çıkarıyor.

Kaynak: eso.org/public/turkey