Güzel Tablo

Hüsn-i Hat kağıdı aherleme nasıl yapılır

Gönderen Konu: Hüsn-i Hat kağıdı aherleme nasıl yapılır  (Okunma sayısı 4176 defa)

0 Üye ve 2 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı kardelen

  • Yönetici
  • *****
  • İleti: 4343
  • Puan 25
  • Cinsiyet: Bayan
Hüsn-i Hat kağıdı aherleme nasıl yapılır
« : 28 Mayıs 2017, 12:36:31 »




Kullanılan Malzemeler

Şüphesiz her sanat eseri meydana getirilirken bir takım âlet ve malzeme kullanılmaktadır. Kullanılan âlet ve malzemenin kalitesi, doğrudan sanat eserinin kalitesine tesir etmektedir. Bu konuda söylenmiş bir atasözü bunu teyid etmektedir: “Kem âlât ile kemâlât olmaz”.(1) Kaliteli, sağlam ve iyi malzeme ile kaliteli ve güzel işler çıkarılacağı muhakkaktır. Kaliteli ve sağlam bir kalem, kaliteli ve iyi bir mürekkeb, iyi terbiye edilmiş aherli kağıdın kullanıldığı bir yazı, aynı evsafı taşıyacaktır. Kalem, kağıt ve mürekkebin iyi ve uyumlu olması çok büyük önem arz eder.

Hat sanatında geçmişte kullanılan malzemeler küçük değişikliklerle bugün de kullanılmaya devam edilmektedir. Kullanılan ana malzemeler kamış kalem, aherli kağıt ve is mürekkebinden oluşmaktadır.  Hat sanatında kullanılan kalem ile günümüzde normal hayatta kullanılan kalem arasında hiçbir benzerlik yoktur. Hat sanatında kullanılan malzemeyi şöyle sınıflandırabiliriz:

1-Kalem
2-Kağıt
3-Mürekkeb
4-Mühre
5-Kalemtraş
6-Mürekkeb hokkası
8-Mıstar
9-Yazı altlığı

Kalem(2): Kur’an-ı kerim’de kalem üzerine yemin edilmiş, hz. Peygamber de kaleme özel önem atfetmiştir. Medeniyetlerin kalem ucundan satıra dökülenlerle oluşması, insan hafızasının en büyük yardımcısı olması gibi daha birçok şey, kalemin önemini gösterir. Yazının üç önemli unsurundan birisi de kalemdir.(3)

Yazı sanatında kullanılan kamış kalem, daha çok Hazar denizi kenarı ile Irak Dicle nehri kenarında bulunan Vâsıt şehrinden temin edilmiştir. Kamış kalemin ham hâli nohûdi renkte olup, renginin kararıp sertleşmesi için gübre içine yatırılır. Gübre içerisinde sertleşen kamışın rengi koyu kahverengi olur.(4) Bu kurutma işlemi, sıcak ülkelerde kamışlar, güneşe karşı serilerek de yapılmaktadır.

Hindistan’da yetişen içi dar, uzun boğumlu ve dışı benekli kalemler (Menevişli kamış) kendileri zaten sert olduğu için gübreye yahut güneşe yatırma işlemi yapılmamaktadır.   

Hat sanatında kamış kalem ve kalemler çok çeşitlidir:
1-Kamış kalem
2-Menevişli (Hindî) kalem
3-Cava kalemi
4-Bambu kalemi
5-Kargı kalemi
6-Tahta kalem

Cava kalemi, Uzakdoğu’da Cava’da yetişen bir cins ağacın yaprak diplerinde bulunan sert, ince ve uzun kısımdır. Kur’ân-ı Kerim gibi uzun metinlerin yazımında, normal kamış kalemin ucu zaman zaman bozulup tekrar açılmayı gerektireceğinden, kalemin ağız kalınlığı, önceki ağız kalınlığı gibi olamayacağından, daha sert olan ve ağzı çabuk bozulmayan cava kalemi tercih edilmiştir.

Kağıt: Yazı sanatının önemli malzemelerinden biri de kağıttır. Kağıt hat sanatında, ham hâliyle, terbiye edilmeden kullanılmaz. Kalem ve mürekkeple uyum sağlayacağından, usûlünce boyanmış ve terbiye edilmiş kağıt kullanımı önemlidir. Ham kağıt, yani aherlenmemiş kağıt mürekkebi emeceğinden ve tashihe imkân vermeyeceğinden makbul değildir. Ahar, kalemin kağıt üzerinde kolayca hareket etmesini sağlar. Hat sanatında kullanılan kağıdın asitsiz olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Çünkü asit kağıdın zamanla yanmasına sebep olmaktadır.   

Kağıdın boyanması ve aherlenmesi; kağıt aherlenmeden önce boyanmalıdır. Boyama için çok çeşitli bitkilerden çeşitli renkler elde edilmektedir. Fakat tercih edilen renk, çaydan elde edilen nohûdi renktir. Renk elde edilmek istenen bitki, geniş bir kaba konularak şapla birlikte kaynatılarak boya elde edilir. Elde edilen boya geniş ve yayvan bir kaba alınarak kağıt bunun içine batırılmak suretiyle boyanır. Bu şekilde kağıt boyama usûlüne “banyo usûlü” adı verilmektedir. Eğer kağıt bir sünger yardımıyla boyanırsa buna da “sürme usûlü” boyama adı verilmektedir.

Bazı kağıtlar orta kısmı farklı, yan kısımları farklı boyanırsa, böyle boyanmış kağıtlara “Akkâse kağıt” adı verilmektedir.(5)   

Kağıt boyandıktan sonra aharlama işine hazır demektir. Ahar iki çeşittir. Nişasta aharı ve yumurta aharı. Özellikle celî yazılarda kullanılacak kağıtlar önce nişasta ile sonra yumurta aharı ile aherlenmelidir.
Nişasta aharı, bildiğimiz nişastanın suyla karıştırılıp ateşte kaynatılmasıyla elde edilmektedir.  Nişasta evvela soğuk su ile ezilir, hafif ateşte karıştıra karıştıra kaynatılır. Elde edilen kıvam soğuduktan sonra, sünger yardımıyla, kağıda yedirilerek sürülür; kağıt kurumaya terk edilir. Nişasta aharının üzerine duruma göre en az iki kat veya daha fazla yumurta aharı sürülür.

Yumurta aharı; yeterli miktarda yumurta akı bir kaba alınır. Yumurta büyüklüğünde bir şap avuç içine alınarak yumurta akı kesilinceye kadar çırpılır. Çırpma işlemi yumurta akı kesilinceye kadar devam etmelidir. Kesilip köpüklü bir hal alan karışım bir müddet daha karıştırılır. Bir müddet dinlendirildikten sonra tülbentten süzülerek elde edilen ahar maddesi bir sünger yardımıyla çok dikkatli bir şekilde kağıda sürülür. Gerek nişasta aharı gerek her yumurta aharından sonra kağıt mührelenir. Bu konu kağıt mühreleme bahsinde ayrıca anlatılacaktır.

Aharlanan ve mührelenen kağıtlar tavlanması için bir müddet baskı altında dinlenmeye bırakılır. Bu dinlenme müddetinin en az altı olması gerektiği kaynaklarda belirtilse de daha önce kullanılabilir.

Mühre: Kağıt, üzerine yapılan aharın parlatılması ve pürüzlerinin giderilmesi maksadıyla, çakmaktaşı, akik taşı ve camdan mamul mühre ile mührelenir. Mühreleme işleminin, mühre tahtası veya pesterk denilen damarsız ve eksiz ıhlamur ağacı üzerinde yapılması tercih edilir.
Daha pratik olarak karton kağıtların konulmasıyla yumuşatılmış zemin üzerinde de yapılabilir. Sürülen her ahardan sonra mühre yapılır; son kat ahar üzerine mühre direkt yapılır. Diğer zemin aharları ise bir kağıt üzerinden yapılır. Son kat aharı mührelenirken, mührenin kağıt üzerinde rahat kayması ve mührenin kağıdı çizmemesi için kağıdın üzerine fındık yağı sürülmelidir.(6)  Yalnız, yazı yazmadan evvel, fındık yağının tesirini gidermek için kağıt, pudra tozu ile silinmelidir. Zira yağlı zeminin mürekkebi tutması mümkün değildir.

Mürekkeb: Hat sanatında kullanılan mürekkepler şöyle tasnif edilebilir:

1-İs mürekkebi 
2-La’l mürekkebi 
3-Üstübeç mürekkebi 
4-Altın mürekkebi 
5-Zırnık mürekkebi
6-Tashih mürekkebi

Hat sanatında kullanılan ana mürekkeb, is ve zamktan elde edilen, siyah is mürekkebidir. Bezir yağı, balmumu, neft yağı, çıra ve gazyağı gibi çok çeşitli maddelerden elde edilen is(7), eritilip boza kıvamına getirilen Arap zamkı içerisine katılır; iyice karıştırılarak dövülür. Bu karışıma gerekli miktarda saf su katılarak inceltilir ve mürekkeb kullanılır.(8)

İs ve arab zamkının karışımındaki oran, dört kısım zamka, bir kısım is konulmasıdır. Mürekkebin karışımına zamk fazla konulduğunda, yazıda mürekkeb parlama yapar, kalemden zor akar; dolayısıyla yazı zor yazılır. Ayrıca yazı murakkaya gerildiğinde kusma yapacağı gibi, yazı ileride çatlama da yapabilir. İs fazla konulduğunda ise, yazıya el değince siyahlık yayılarak yazının bozulmasına sebep olur.   

Tabiatta bulunan çeşitli renkteki pigmentler, arab zamkı ile karıştırılarak da istenilen renkte mürekkeb elde edilir. Siyah is mürekkebinden başka nadiren de olsa kırmızı (la’l) mürekkeb, beyaz (üstübeç) mürekkeb ve zerendûd (altın) mürekkeb hat sanatında kullanılmaktadır. Ayrıca XIX. Asırda yazı kalıbı çıkarılmasında sodyum ve arsenik sülfürün arab zamkı ile karıştırılıp dövülmesiyle elde edilen sarı (zırnık) mürekkebi kullanılmıştır. Üstübeç mürekkebi ile Mushafların sûre başlıkları yazılmıştır. Zerendud levhaların hazırlanmasında varak altın, Arap zamkı yahut bal ile ezilip, jelatinli su ile sulandırılarak kamış kalem veya fırça ile kullanılır.(9)  Zerendud levhalardaki altın, daha sonra “Zermühre” denilen mühre ile parlatılır. Bir de tashih mürekkebi vardır ki sadece M. Bedreddin Yazır bahsetmiş ve tarifini şöyle yapmıştır: “Bir hokkaya bir mıkdar lıka ve siyah mürekkep ve su koyup iyice karıştırdıktan sonra ağzı açık olarak güneşte bırakılır, ara sıra çubukla karıştırılır. Su azalıp mürekkep kuruyacak hale gelince biraz daha su ilâve olunup karıştırıldıktan sonra yine güneşte bırakılır. Bu tarzda beş-on gün devam olunur. Mürekkebin parlaklığı gidip mat bir hal alır. Şâyed, kullanıldığı zaman is zerreleri kağıd üzerinde dağılıp bulaşırsa, az miktarda süzülmüş bal ilâve edilip karıştırılmalıdır. Bununla yapılan tashihler belli olmaz, yazı kenarları, yazı kenarları şişip kabarmaz. İğnelenirken rahat ve muntazam iğnelemeye de yardımı olur.”(10)

Mıstar: Eskiden, Kur’ân-ı kerim gibi uzun metinlerin yazımında, kağıtta satır çizgisinin tespiti için kullanılan malzemedir. Yazılacak her ayrı eser için ayrı mıstar hazırlanır. Sayfa boyuna göre hazırlanmış olan mukavva üzerinde satır çizgilerinin başı ve sonu iğne ile delinerek ibrişim bu deliklerden geçirilir. Sayfa üzerinde, ibrişimin düğmesiz olmasına dikkat edilmelidir. Sayfanın sağ ve soluna da dikine ibrişim çekilir. Yazı yazılacak kağıt bu mukavvanın üzerine konularak parmak uçları ile ip izinin satıra çıkması sağlanır.

Bugün daha pratik olarak ışıklı masada, kağıt altına konan ve satırları koyu kalemle çizilmiş kağıtlar satırı belli  etmek için kullanılmaktadır.

alıntı ismek hat sanatı

Çevrimdışı kardelen

  • Yönetici
  • *****
  • İleti: 4343
  • Puan 25
  • Cinsiyet: Bayan
Ynt: Hüsn-i Hat kağıdı aherleme nasıl yapılır
« Yanıtla #1 : 28 Mayıs 2017, 12:41:07 »











 

Her hakkı saklıdır - Forumda yazılan mesajlarla ilgili sorumluluk yazarlarına aittir.
Güzel Tablo

İnternetteki en güzel tablo ve resimleri bulabileceğiniz kaynak - güzel yağlı boya tablo