Peyzaj (Fr. Paysage, İng. Landscape, Paysage), bir noktadan bakıldığında görüş çerçevesi içine girebilen doğal ve kültürel varlıkların bir arada meydana getirdikleri görünüştür. Çoğu kişinin aslında bildiği ; ama terim olarak çok sık karşılaşmadığı bu yabancı kelime, dilimize Fransızca'dan yerleşmiştir (paysage) ve anlamı, "manzara", "görünüm" demektir. Doğaya düşkün olan bir millet olarak peyzaj, aslında iç içe yaşadığımız ortam denebilir. Herkesin peyzaja bakış açısı ve algıladıkları, kültürüne göre değişebilir; ama değişik meslek grupları, peyzajı kendine göre yorumlayabilir. Bir orman mühendisi ya da bir coğrafyacı için kendi mesleğini ilgilendiren bir çok şeyle karşılık bulabilir.
Mesela tanımlardan birini ele alalım:
"Peyzaj: Bir noktadan bakıldığında görüş çerçevesi içine girebilen doğal ve kültürel varlıkların bir arada meydana getirdikleri görünüştür." (Aran,1965)
Böyle bakılınca peyzaj, içinde yaşadığımız dünya kaldırım taşından çocuk parkına doğa yürüyüşü yaptığımız dere kenarına, bir müzenin bahçesindeki eserlerin yerleştirilişine, çok katlı bir binanın çevre düzenlemesin, evimizin bahçesi ve rengine kadar hissettiklerimizin gördüklerimize bir yansıması halini alıyor. Çevre düzenlemesi, "peyzaj mimarlığı"nın ilgi alanı içindedir.[1]
Bir peyzaj mimarının böyle bir proje yapabilmesi için, mimari bilgisinin dışında toprak, ekoloji, botanik, sistematik, tanı, sulama, hidroloji, dendroloji (Ağaç Bilgisi) gibi bilgilerle de donatılmış olması gereklidir. Bu bakımdan herhangi bir mimar peyzajcı olamayacağı gibi, her hangi bir orman mühendisi, ziraat mühendisi ya da botanikçi de peyzajcı olamaz. Bunu özellikle vurgulamamızın nedeni, bugün pek çok kişinin peyzaj mimarı olarak ortaya çıkmasından duyulan rahatsızlıktır.
Bahçe düzenlemesi bilimsel ve sanatsal olarak ele alınınca diğer branşlarda olduğu gibi genişlemeye, gelişmeye başlamıştır. Mekan düzenlemesinin;
İç mekan düzenlemesi (Mimari)
Dış mekan düzenlemesi (Çevre)
şeklinde iki grupta ele alındığını biliyoruz. Mimar, bir binanın iç tasarımını yapar, projelendirir. Bir de binanın dışında kalan, bahçeler, yollar, duvarlar, havuzlar, setler, tesisler vb. vardır. Bunlar dış mekanlardır. Tasarımı için "yapı bilgisi", "estetik", "statik", "hidroloji", "çizim tekniği", "dendroloji" gibi bir takım disipline edilmiş bilgilerin tasarımcıda toplanmış olması gerekir.[2]
Peyzaj sözcüğü, "manzara" ya da daha doğrusu "kır manzarası", "kır resmi" anlamında, Fransızca'dan alınan resim ve fotoğraf sanatına ait bir terimken, uygulama alanı zamanla genişleyerek, bir bahçeden çok büyük, birçok bahçeleri, yerleşim alanlarını, korulukları, kırsal alanları içine alacak kadar büyük doğa parçalarının düzenlenmesinden, kent planlama branşına kadar dayanmıştır.[3]
Peyzaj, bahçe düzenleme işlemlerinin bir sanat, bir meslek dalı haline gelip disipline edilmesi olarak da adlandırılır. Bahçe düzenleme, uzun yıllar eğitim gerektiren bir alandır. Bahçe düzenlemesi, bilimsel ve sanatsal olarak ele alınınca diğer branşlarda olduğu gibi genişlemeye, gelişmeye başlamıştır. Mekan düzenlemeleri, iç mekan düzenlemesi (Mimari) ve dış mekan düzenlemesi (Çevre) olmak üzere iki grupta ele alınır. Dış mekan düzenlemesi geniş ve kapsamlı anlamda peyzaj bölümünü oluşturur. Peyzaj işini meslek edinenlere "peyzajist", "peyzajcı"; Peyzaj işinin tasarımını, projelendirmesini yapan akademisyen elemanlara da "peyzaj mimarı" denilmektedir.[4]
Üniversitelerimizde artık ülke ihtiyaçlarına yetecek kadar Peyzaj Mimarı yetiştirilmektedir, ister bahçe düzenleme olsun, ister çevre düzenleme olsun bunları mutlaka uzmanına yaptırmalıyız. Düşünün ki bugün yapılan ve uygulamaya başlanan projede 5-10-20 sene sonrasının durumları dikkate alınmaktadır. Konudan habersiz bazı ihtiyaç sahipleri, bahçesinin yıllar sonra kavuşacağı şekli, kompozisyonu hemen istemektedir. Bu, mümkün değildir. Projede yer alan bir çam ağacı ancak 10-15 yıl sonra projede gösterilen bir mekanı kaplayabilecektir. Oysa bugün 4-5 yaşında ve boyu 1 m.den küçüktür. Onun yanında yer alan bir başka ağaç da belki 5 yıl sonra istenilen düzeye erişecektir.[2]
Ressamların yaptığı doğa görünümleri de peyzaj olarak adlandırılır.[1]