Kentin ekonomik, tarihsel ve kültürel panoramasına bakarsak havası, toprağı ve suyu Malatyalıların en büyük zenginliği. Musluklarından dağlardan gelen kaynak suyu akan kaç kent var şu dünyada?
Ber kent genellikle bir ya da iki özelliğiyle anılır, bu özellikleriyle marka kent olmaya çalışır. 7.5 milyon adet kayısı ağacı, yıllık 250 bin ton kuru kayısı üretimi, dünyanın kuru kayısı ihtiyacının yüzde 70’ini karşılaması, tekstil ürünleri, yer altı kaynakları, Tıp Fakültesi’nin karaciğer nakillerindeki başarısı, barajları, TİGEM Sultansuyu Harası’nda yetiştirilen safkan Arap atları, dünyanın en eski toplu yaşam alanlarından Orduzu Aslantepe Höyüğü, kanyonları, şelaleleri ve Adıyaman’la paylaşamadıkları Nemrut’la Malatya Türkiye’nin en ayrıcalıklı kentlerinden biri.
60 bin aile, ortalama 250 bin kişinin kayısıdan geçindiği Malatya’da farklılık yaratan değerler saymakla bitmiyor. Hiçbir işlemden geçmeyen doğal kaynak suyunun şehir suyu olarak kullanılması da bir diğer önemli farklılığı.
Tur başlıyor...
Bir ülke gibi bir kente de ilk kez gitmek çok heyecan verici. Malatyalı olan Marketing Türkiye Genel Yayın Yönetmeni ve Zaman gazetesi yazarı arkadaşım Günseli Özen Ocakoğlu’nun öncülüğü ve Malatya Büyükşehir Belediyesi’nin davetiyle çıktığımız üç günlük seyahatimiz, bir diğer ünlü Malatyalı gazeteci Şelale Kadak’ın bizle birlikte olmasıyla daha da renklendi. Hem onların hem de Malatya Kültür AŞ Genel Müdürü Murat Nalçacı’nın hazırladığı program ve bilgi bombardımanı sayesinde kendimi hızlandırılmış bir kursu başarıyla bitirmiş gibi hissettim.
Uçaktan iner inmez ilk güne Belediye Başkanı Ahmet Çakır’ın Dedekorkut Restoran’da verdiği, Malatya milletvekilleri Öznur Çalık ve Mustafa Şahin’in katıldığı kahvaltıyla başladık. Vali Vasip Şahin’le makamında buluşma, Doğanşehir ilçesinde Belediye Başkanı Hasan Orman’la öğle yemeği ve Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hasan Hüseyin Erkoç’la sohbetin ardından, güneşi Pütürge Kaymakamı Nuri Gezici ve Belediye Başkanı Necdet Ayaydın’la birlikte Nemrut’a tırmanarak batırdık.
İkinci gün de kentin suyunu sağlayan Gündüzbey Kaptaj tesisleri, İnönü Üniversitesi Rektörü Cemil Çelik, Turgut Özal Tıp Fakültesi Karaciğer Nakil Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Sezai Yılmaz buluşması, Şire Kayısı Pazarı, Entegre Kayısı Fabrikası, 1600’lerden kalma Battalgazi Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı, Battalgazi Sanat Sokağı ve 17 yıldır kazılarda çalışan arkeolog Francesca Balossi eşliğinde beş bin yıllık Aslantepe Höyüğü ve dünyanın ünlü markalarının kullandığı kot kumaşlarını dokuyan GAP Güneydoğu Tekstil Fabrikası Çalık
Denim turuyla devam etti.
Üçüncü günün programına Sultansuyu Harası’nda kahvaltı ve efsanevi atların öyküsünü dinleyerek başladık. Bir sonraki durağımız Darende ilçesi. Bir doğa harikası olan Tohma Kanyonunu, Günpınar (Aşudu) Şelalesini, Esseyid Osman Hulusi Efendi Vakfı’nın yaptırdığı modern camiyi, Somuncu Baba Türbesi’ni Belediye Başkanı İsa Özkan’ın verdiği bilgiler eşliğinde dolaştık.
Ardından Malatya’ya dönüp Arkeoloji Müzesi’ni ziyaret ettik. Müzenin özellikle Aslantepe kazılarında çıkan eserlerle çok zengin bir koleksiyonu var. Bırakın diğer sahip olduğu değerleri; gereken ilgi gösterilir, tanıtımı iyi yapılırsa sadece Aslantepe bile Malatya’nın tüm dünyanın cazibe merkezi olmasına yetecek önemde. Hele bir de Kazı Başkanı Marcella Frangi’nin iddia ettiği gibi Mezopotamya’dan önce ilk devlet yapısının, bürokratik sistemin kurulduğu bir uygarlıksa.
Üç günlük gezinin ardından Malatya uzmanı olduğumu iddia edecek değilim ama izlenimlerime dayanarak kentin kalkınmasında büyük payı olan sanayicilerinin bundan sonra kültür-sanata ve kent planlamasına destek vermeleri gerektiğini düşünüyorum. Malatya’nın geleceği sanayisinin, ihracatının artması kadar sahip olduğu doğal ve tarihi mirasıyla kültür turizminde yatıyor. Malatya henüz şehircilik anlamında kabuğunu kırmaya çalışan bir Anadolu kasabası görünümünde. Eski Malatya’nın sahip olduğu kültürel ve etnik çeşitlilikten ve mimari mirasından çok fazla iz yok bugün.
Biraz da eleştiri Son yıllarda 361 yapı restore edilmiş ancak yine de yeni kentin mimari kimliğinde henüz bir dil birliği sağlanamamış. TOKİ inşaatlara başlamış. Dikkatli olmakta yarar var. 1940’lardan kalma valilik binası son anda yıkımdan kurtulup restore edilmiş.
Son iki yıldır Malatya Kitap Fuarı çadırı kurularak değerlendirilen kentin ortasındaki en büyük boş alanda yeni plana göre büyük bir cami yapılacakmış. Planlarını görene dek şüpheyle yaklaştığımız caminin mimarı ise Nevzat Sayın. Alanın ucundaki 1980’lerden kalma mütevazı Yeşil Sümer Camii ise ne yazık ki yıkım kararı bekliyor.
Malatya bugün sayıları yok denecek kadar az olsa da geçmişte Ermenilerin en yoğun yaşadığı bölge Darende ve Arapgir başta olmak üzere. Ancak bildiğimiz nedenlerle bugün bir tek Ermenice köy adı yok.
Ama buna karşılık, hepimizin bir vefa borcu olduğunu düşündüğüm Hrant Dink’in adı, evinin olduğu sokağa verilmiş. Evinin yanındaki Taş Horon Kilisesi de restore edilmiş. Keşke evi de büyükşehir belediyesi tarafından müze haline getirilse...
TİGEM Sultansuyu Harası Sultansuyu Çiflıkat-u Hümayunu adıyla 1849 yılında Abdülhamid döneminde kurulmuş. Bugün Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Osmanlıdan beri devam eden Safkan Arap Atı yetiştiriciliğine devam ediyor, 110 kısrak ve 14 aygırın arasında Özgün Han gibi efsanevi yarış atları da var.
Avrupa’da Malatyalılar Konfederasyonu Malatyalılar yurt içinde olduğu gibi dışında da etkinler ve 100 kadar dernekleri var. Son olarak da Mannheim’da 44 Malatyalı bir araya gelerek Malatya’yı dışarıda tanıtmak amacıyla bir federasyon kurmuş. Ancak ne yazık ki 44 kurucu üyenin içinde hiç kadın yok. Neden sorusuna aldığım yanıt “Eşlerimiz en büyük destekçimiz!”
Müge akgün...radikal....
Konu: Malatya: Bereketli topraklarda bereketli insanlar (Okunma sayısı 1523 defa)
